13. apr, 2021

BLINDE HEILIGHEID (96)

Religieuze bijeenkomsten die massa's gelovigen aanzuigen, zijn sinds mensenheugenis een schouwspel dat enerzijds sociologen en psychologen boeit, anderzijds vragen oproepen bij critici over nut en noodzaak ervan. De eerste beroepsgroep zal zo zijn eigen afwegingen maken en bijdragen aan de kennis over het fenomeen religie, al dan niet geobjectiveerd. Hun bijdrage is meestal beschrijvend, terwijl de groep der cinici op uit is om aan te tonen dat hier sprake is collectieve bijziendheid. 

Bijziendheid, vaak brede blindheid, kan mondiale proporties hebben, maar op micro-niveau voltrekt zich ook een soortgelijke starheid. Religie is per definitie op de kleinste schaal ontstaan, omdat er voor verschijnselen die zich voordoen, geen verklaringen voorhanden waren (en zijn). Waarom een plant groeit, de geboorte van een mens, natuurverschijnselen als bliksem en donder, het rijk der dieren, charismatische leiders, onverklaarbare gebeurtenissen, hebben geleid tot het geloof in een maker en schepper, dat vervolgens groter bereik kreeg. Zo groot, dat grenzen werden overschreden en religie wereldwijd werd verspreid. De overeenkomst waren dezelfde vragen die niet konden worden beantwoord: van de uithoeken van het uiterste noordoosten van Rusland tot het zuidelijkste puntje van Zuid-Amerika, van Alaska tot Nieuw-Zeeland. Naast de gemeenschappelijke vraagstukken ontstonden er verschillen, onder invloed van de verschillende talen en interpretaties. 

Massale uitoefening van religieuze beleving is niet beperkt tot een entiteit, op welhaast elke vierkante centimeter is hier "behoefte" aan. Wel is er dezelfde gelijkenis: het aanroepen van en vertrouwen in een hogere macht. Het doel blijft hetzelfde: zonden wegwassen, verlossing van steeds terugkerende ellende, angst voor de dood, rekenen op verdrijving van armoede, geluk, overwinnen van ziekten, een plek in het paradijs. Hier zijn talrijke praktijkvoorbeelden van. 

Op het moment dat ik deze blog schrijf, dompelen miljoenen inwoners van India zich in de Ganges, de wekendurende Kumbh Mela is begonnen, in de hoop met dit rituele bad verlossing te vinden van de cyclus van geboorte en dood. Epidemiologen waarschuwen voor de gigantische eruptie van een corona-uitbraak. Maar, zeggen de religieuze leiders: "Het geloof in God zal de angst voor het virus overwinnen". Intussen zijn er in India ruim 14 miljoen mensen besmet. Dagelijks worden 200.000 mensen ziek. Rampen (overstromingen) teisteren het land, velen gaan dood aan ondervoeding. En God? Die heeft geen oog voor de biddenden. Ook gaan er duizenden gelovigen richting Compostella in de bergen tussen Frankrijk en Spanje, op zoek naar vergiffenis van Moeder Maria, sommigen voortgeduwd in hun rolstoel. En Maria? Nergens te bekennen. Miljoenen gaan naar de met zwart kleed bedekte stenen kubus in Mekka, lopen rondjes erom heen, en vervullen hun plicht. Geen sterveling die zich afvraagt of het welzijn hiermee is gediend. Racisme en discriminatie van moslims neemt niet af. Tijdens Ramadan onthouden gelovigen zich van voedsel, overdag, om s'avonds na zonsondergang het diner te nuttigen. Geen enkale voedseldeskundige zal adviseren om s'avonds voor een stevige maaltijd te zitten. In Limburg zijn er meer Mariavereerders dan gewone mensen, en opvallend veel corruptie wordt ontdekt, onder christendemocraten. Maria houdt van geld, kennelijk. In Urk en Krimpen aan de IJssel, trotseren kerkgangers de coronaregels, omdat, zeggen ze: " Ik hoef niet bang te zijn, god beschermt mij". Intussen lijkt het virus veel machtiger dan hun god. En de gelovigen? Dat zijn godvrezende geweldplegers, die journalisten ondersteboven schoppen. Het is coronatijd, en dus zie je minder Jehova's Getuigen de deuren van mensen platlopen. Met welke boodschap: "Neem geen inenting, god zal je beschermen". Intussen daagt het virus god uit, en wint zelfs. Het microscopisch kleine Davidje wint van de Himalayahoge Goliath. 

Het waarom van de (collectieve) blindheid ligt in het geloof dat god bescherming biedt. Maar heeft deze waanzin ooit iemand aantoonbaar geholpen? Er zijn wel charlatans die met kerkelijke leiders een deal hebben gesloten: vertel de wereld dat je niet kon lopen, en na een bezoek aan Lourdes de benen waren genezen. Vertel ze dat Maria tranen van bloed had. En mensen raken onder de indruk. Zo zijn er nog meer sterke verhalen: een duik in de Ganges heeft iemand goddelijke kracht geschonken. Het geluk heeft mij bereikt, na een bezoek aan Mekka. Jehova heeft mij omarmd en mij een plek beloofd in het paradijs, toen ik besloot zijn getuige te worden. Christus heeft mij gered, echt waar, nadat ik tot hem was gekomen. 

Het moet gezegd: verzinsels hebben een diepe invloed op gelovigen. De angst zit zo diep, dat geloof in een opperwezen "wonderen verricht". Geen enkel resultaat, geen enkel voordeel, geen enkele winst, heeft religie ooit aantoonbaar gebracht. Het geluk van de mens heeft hij in eigen hand. Heb je geen inkomen, dan heb je ook geen eten. En wat wij ook weten: ben je arm, dan ben je genoodzaakt om slecht te eten, word je sneller ziek. Nu hoeft niet een ieder rijk te worden, dat is niet voor een ieder haalbaar, hoeft ook niet, maar waarom worden juist armen slachtoffers? En waarom helpt het bidden niet en de oproep aan god om de mens te beschermen tegen onrecht? 

Blinde heiligheid. Geluk en gezondheid zit in ons, en in relatie tot de medemens die hulp biedt. Wij kunnen het beste vertrouwen hebben in elkaar, dit is grijpbaar, en niet in een ongrijpbare, verzonnen en vijandige schepper. Wij betalen met z'n allen belasting, het geld wordt beheerd door de overheid, en dient ook grotendeels te worden gebruikt voor mensen die dat nodig hebben om te kunnen overleven. Redding is aanwezig op aarde, niet in een denkbeeldige wereld. 

Manuel Sewgobind